یکی از بخشهای مهم در نگارش مقاله یا پایان نامه، اهداف پژوهش است. در واقع زمانی که سوالی در ذهن پژوهشگر شکل میگیرد در همان زمان هدفی هم شکل میگیرد. هدف پژوهش در واقع پاسخگویی به سوالی خواهد بود که در ذهن پژوهش شکل گرفته است. بسیاری از پژوهشگران عقیده دارند تا زمانی که هدفی وجود نداشته باشد، تحقیقی وجود نخواهد داشت. میتوان چنین گفت که هدف پژوهش خلاصه آنچه را که بایستی با انجام مطالعه به آن دست یافت را بازگو میکند. در این مطلب نکات کاملی در رابطه با اهداف پژوهش و نحوه نگارش آن را توضیح خواهیم داد.
پروپوزال يا طرح تحقيق ، پيش نويس پژوهشي است كه شما مي بايست براي اخذ مدرك تحصيلي خود انجام دهيد. در پروپوزال ، شما به معرفي موضوعي كه براي پايان نامه خود انتخاب كرده ايد ، توضيح اهميت آ ن موضوع ، ذكر پژوهش هايي كه در گذشته در اين باره صورت گرفته ، و نتايجي كه فكر مي كنيد از تحقيق خواهيد گرفت می پردازيد. هم چنين روش يا روش هايي كه در پژوهش از آن ها بهره خواهيد گرفت را ذكر مي كنيد.
شكل پروپوزال بنا بر هدفي كه از آن داريد و يا به مقتضاي رشته تحصيلي شما مي تواند قدري متغير باشد. اما شكل بندي بنيادين آن ، همواره بايد شامل عنوان بندي های مشابه و بخش هاي زير باشد :
1⃣ موضوع تحقيق ( Project Title )
ذيل اين عنوان مي بايست عنوان دقيق تحقيق خود را ذكر كنيد. براي مثال :
Project Title: Women Role in Southeast Thailand
2⃣توضيح موضوع و اهميت آن ( Importance and Statement of Topic )
در اين بخش مي بايست جوانب موضوع ، چگونگي ارتباط آن با رشته تحصيلي مورد نظر ، و اهميت موضوع به لحاظ علمي و كاربردي را توضيح دهيد. روشن کنید چرا این موضوع باید برای استاد راهنمای بالقوه ی شما جذاب باشد؟ چه مشکل یا مساله ی جدیدی را می خواهید مطرح کنید؟ و چرا حل آن مهم است؟
3⃣ ادبيات تحقيق و پژوهش هاي مرتبط ( Review of Literature and Relevant Topics)
زير اين عنوان ، بايد توضيح مختصر اما جامعی همراه با رفرنس دهی صحیح آکادمیک (استاندارد هاروارد) درباره پژوهش هايي كه پيش از شما روي اين موضوع و موضوعات نزديك به آن انجام شده بدهيد. در اين بخش در واقع بايد به ذكر پژوهش هايي بپردازيد كه شما قصد داريد يافته هاي آن ها را تكميل كنيد ، اشتباهات آن ها را رفع نماييد و يا نتايج آن ها را رد كنيد. این قسمت باید به استاد راهنمای بالقوه ی شما اثبات کند که شما مطالعه و احاطه ی کافی به مطلبی که موضوع پژوهش است را دارید. بیشترین استفاده از منابع تحقیق (که در قسمت آخر می آیند)، چه کتاب باشند چه مقاله، نشریه، ویدئو یا هر مورد دیگر، در این قسمت انجام می شود.
4⃣اهداف و فرضيه ها ( Aims and Hypothesizes )
در اين بخش بايد به ذكر نتايجي بپردازيد كه فكر مي كنيد از تحقيق خواهيد گرفت. توضيح دهيد كه از انجام تحقيق چه هدفي داريد؟ به كدام سمت حركت مي كنيد؟ و فكر مي كنيد به كجا خواهيد رسيد؟ چه گزاره هایی را ممکن است رد یا اثبات کنید؟ باز هم توضیح دهید پژوهش شما دقیقاً چه کارآیی (هایی) خواهد داشت.
5⃣روش ها و ابزار هاي تحقيق ( Methodology )
در اين قسمت توضيح دهيد كه در انجام پروژه از چه روش هاي علمي سود خواهيد برد و چه ابزارهايي را براي رسيدن به اهداف تحقيق به خدمت خواهيد گرفت. این ها می بایست روش های استاندارد تحقیق باشند که در مورد خاص تحقیق شما کاربرد دارند.
6⃣منابع( References )
فهرستي از منابعي كه در نوشتن پروپوزال از آنها استفاده کرده اید، پایه ی مطالعات قبلی شما هستند یا اینکه فكر مي كنيد از آن ها استفاده خواهيد كرد را الفبايي و منظم كنيد و در اين بخش بياوريد. رفرنس دهی می بایست با استاندارد هاروارد منطبق باشد.
انواع اهداف پژوهش
به صورت کلی سه نوع هدف پژوهشی وجود دارد: هدف کلی، اهداف جزئی یا ویژه و اهداف کاربردی. در ادامه با هر یک از این سه هدف پژوهش بیشتر آشنا خواهید شد و مثالهایی در این زمینه ارائه خواهد شد.
هدف کلی: آنچه را که پژوهش به صورت کلی به آن دست خواهد یافت را بازگو میکند.
مثال: تعیین شیوع ریسک فاکتورهای سکته قلبی در جامعه ایرانی
اهداف جزئی یا ویژه: تجزیه هدف کلی به اهداف کوچکتر و جزئیتر است. فرضیهها یا سوالات پژوهش طبق اهداف جزئی تدوین میشوند و اگر این اهداف جزئی و دقیق نباشند قابل آزمون نخواهند بود.
مثال:
هدف جزئی ۱: تعیین شیوع استفاده از نوشابه و سایر نوشیدنیهای شیرین در جامعه ایرانی
هدف جزئی ۲: تعیین شیوع مصرف سیگار در جامعه ایرانی
هدف جزئی ۳: تعیین شیوع فشار خون بالا در جامعه ایرانی
هدف یا اهداف کاربردی: این هدف، کاربرد عملی طرح پژوهشی انجام شده را در سطح جامعه نشان میدهد. در هدف کاربردی باید شرح دهیم که این پژوهش چه کاربردهایی دارد که ارزش صرف زمان و هزینه را دارا میباشد.
مثال: در صورت بالا بودن میزان ریسک فاکتورهای سکته قلبی در جامعه، میتوان از آن در ارائه آموزش به افراد، تنظیم سیاستهای اقتصادی و اجتماعی و همچنین ارائه مداخلات پیشگیرانه بیشتر استفاده کرد.